Marco Tutino (1954)

Opera van Marco Tutino in twee bedrijven en 5 tonelen.

Libretto van Luca Rossi, MarcoTutino en Fabia Ceresa naar de roman van Alberto Morare " la Ciociara " van 1958.

Inleiding.

Ik heb zelden de mogelijkheid om in de 21ste eeuw een nieuwe Italiaanse opera voor te stellen van een hedendaagse componist zoals Marco Tutino (1954) over een onderwerp uit de WO II een wereldbrand van bijna 75 jaar geleden, een gebeurtenis  die nog fris in ons geheugen gegrift staat, door de straffe verhalen van onze ouders en grootouders. Ik denk dat iedereen hier bij ons nog tal van herinneringen of verhalen kan  voorstellen. Mijn moeders was 15 in 1940 en mijn vader 17, en beiden hebben dan tijdens de vijf oorlogsjaren een onwaarschijnlijk avontuur overleefd tot de bevrijding van Gent in september 1944.

Dit werk beleefde zijn wereldpremière aan de  opera van San Francisco in juni 2015. Het onderwerp de wreedheid van de oorlog, het verlies van onschuld en de intense moederliefde voor haar dochter, dit bezorg ons een  ontroerend drama, gebaseerd op een roman die  bewerkt werd tot een klassieker in de filmwereld met in de hoofdrol Sofia Loren en onder regie van Victoria De Sica in 1960. Tutino en Cerasa bewerkten het libretto naar de roman van Alberto Morare, naar een muzikaal theaterwerk waar Marco Tutino ook de muziek voor componeerde. Terwijl de geallieerden Italië binnenvallen tegen het einde van WO II ontvluchten een weduwe Cesira en haar tienerdochter Rosetta Rome, naar een afgelegen bergdorp, in een vergeefse poging om het oorloggebeuren te vermijden  en veiligheid te vinden.

Rolverdeling.                        Stem.                     Eerste Cast.

Cesira, de moeder ----------------------------- mezzo-sopraan ----------- Anna Caterina Antonacci

Rosetta, haar dochter ------------------------- sopraan ---------------------------------- Sarah Shafer

Giovanni, smokkelaar en handelaar --------- bariton ---------------------------------Teken Delavan

Michele, pacifist -------------------------------- tenor ----------------------------------- Dimitri Pittas

Von Bock, Duits officier ----------------------- bas-bariton ---------------------- Christian van Horn

John Buckley, Amerikaans luitenant, ------- tenor -------------------------------- Stephen Castello

Scortina, een advocaat ----------------------- tenor -------------------------------- Gregory Bonfatti

Marie Scortina, zijn vrouw ------------------- sopraan ------------------------------------- Lara Rotili

Plaats en tijd: Rome en Saint'Eufemia 1945.

Akt. 1

1° Toneel: een winkeltje in een arbeiderswijk in Rome.

De opera opent in het winkeltje van Cesira. De plaatselijke smokkelaar en handelaar in producten op de zwarte markt, Giovanni komt in het winkeltje binnen om zijn  producten aan te prijzen , maar komt vooral om Cesira het hof te maken en haar te verleiden, ze wijst hem eerst af, maar vraagt hem plots om haar te helpen het door oorlog verscheurde Rome te ontvluchten. Plots kondigen de alarm sirenes  een luchtaanval van de Amerikanen aan. Cesira stuurt haar tienerdochter Rosetta de kelder in. De winkel wordt afgesloten en verduisterd , maar de bommen vliegen in het rond en de huizen rond het pleintje worden zwaar beschadigd, zo ook de winkel deelt in de klappen, legplanken vallen en een oproldeur stort in. Te midden van de bombardementen dwingt Giovanni zich op aan Cesira, wat neerkomt op een verkrachting. In een moment van ontkenning zowel voor zichzelf als voor Giovanni vertelt Cesira haar verkrachter dat er wat haar betreft, niets gebeurd is. Deze scène illustreert vurig de felle overlevingsdrang van Cesira. Giovanni die zijn pleziertje gehad heeft stemt er nu mee in om Cesira en haar dochter te helpen ontsnappen uit Rome naar een bijgelegen bergen.

2° Toneel: een pleintje van het bergdorp Saint' Eufemia 

Cesira en haar dochter Rosetta, komen er moe en stoffig toe op het pleintje. Ze gaan zich verfrissen en wassen aan de dorpsfontein. Een lokale pacifist Michele stelt zich aan hen voor. Wanneer Cesira de lokale bevolking vraagt of er voor haar en haar dochter een kamer vrij is, zeggen ze in eerste instantie nee. Wanneer er echter geld tevoorschijn komt worden ze algauw inschikkelijker om haar een kamer te geven. Terug bombarderen de Amerikanen nu de bergdorpen en Rosetta knielt neer en begint te bidden. Er verschijnt nu een gewonde Amerikaans soldaat die met zijn vliegtuig is afgeschoten door het luchtafweer van de Duitsers, hij heeft zich met zijn valscherm kunnen redden, maar is wel gewond aan zijn been. John Buckley smeekt om hulp, maar de dorpelingen zijn zeer terughoudend uit schrik voor de vergelding van de Duitsers. Op hulp aan de vijand staat doodstraf. Michele en Cesira en Rosetta zijn het er wel vlug over eens om de Amerikaan te helpen. De Amerikaan houdt zijn weldoeners voor een plaatselijk gezin vader, moeder, dochter. De gewonde is getroffen door hun solidariteit. Dit prikkelt Michel en Cesira zij voelen zich tot elkaar aangetrokken en als de Amerikaan vertrekt volgt er een innige kus tussen Michele en Cesira. Deze kus wordt opgemerkt door Giovanni, die nu collaboreert met de Italiaanse facisten en de Duitsers, hij zweert boos om Cesira naar de hel te sturen. Giovanni vindt nu de knapzak van Michele met een brief en het horloge die de Amerikaan hem gegeven heeft, waardoor Michele betrokken geraakt bij verraad aan de Duitse bezetter. 

Akt. 2

3° Toneel: ten huize van een advocaat Sciortino in de provinciestad Fondi.

Michele, Cesira en Rosetta hebben voorlopig hun intrek genomen bij Sciortino een advocaat en vriend van Micheles vader. Een Duits officier von Bock wordt er ook ingekwartierd. Giovanni verraadt nu Michel aan von Bock en geeft hem de bewijzen met de knapzak van Michel waar de brief  en het horloge van de Amerikaan inzitten. Hulp aan de vijand dit komt neer op de doodstraf in oorlogstijd. Michel wordt beschuldigd van verraad en wordt aangehouden door de Duitse soldaten.

4° Toneel: terug in het dorp Saint'Eufremia. 

De bevolking wordt echter geconfronteerd met de Berbersoldaten van de Marokkaanse troepen onder de leiding van Franse officieren in deze regio, en zo ook Cesira en Rosetta. Ze worden in de kerk gedreven en de vrouwen worden er massaal verkracht. Ondertussen wordt Michel ondervraagd en veroordeeld,  Giovanni voert de executie uit. Wanneer Cesira en Rosetta uit de kerk wankelen waar ze brutaal zijn verkracht, zingt Cesira een traditioneel Italiaans slaapliedje, met bekende woorden op nieuw gecomponeerde met muziek van Tutino, in een vergeefse poging om haar dochter te troosten, die niets van de troost van haar moeder moet weten.

5° Toneel: opnieuw voor het dorpspleintje van Saint'Eufremia.

Nu viert de lokale bevolking de bevrijding, de oorlog is voorbij, dankzij  de Amerikaanse invasie die de Duitsers verjaagde. Amerikaanse legerjeeps arriveren, waarbij niemand minder dan Giovanni nu optreedt als de vriend van de overwinnaars de Amerikanen. Als hij Cesira ziet schept hij op over zijn vermogen om altijd de goede kant te kiezen. Hij laat Cesira ook weten dat Michel dood is. Cesira probeert een verzoening tot stand te brengen tussen haar en haar dochter, want Rosetta heeft door de mishandeling zulk een trauma opgelopen, dat ze er klaar voor is elke man te bezitten die haar maar wil hebben. Cesira maakt Giovanni nu uit voor facist, en de lokale bevolking keert zich nu tegen hem. In een wanhoopspoging wil hij zichzelf bewijzen met de brief van Buckley en zijn horloge, hij beweert dat hij de redder is van de Amerikaan. Plots rijdt nu de Luitenant John Buckley in een jeep het dorp binnen en verklaart dat Giovanni een bedrieger is en dat zij de ware redders waren Michel, Cesira en Rosetta. De bevolking wil nu Giovanni lynchen, maar Cesari belet dit en smeekt om vrede en vergeving. Terug spelen er nu kinderen op het pleintje soldaatje, en verzoenen nu moeder en dochter zich in een laatste tedere omhelzing.

Historische uitvoeringen;

De wereldpremière ging door op 13 juni 2015 aan " De Opera van San Francisco " onder de leiding van dirigent Nicola Luisotti en Francesca Zambello regisseert hier een uitstekende cast met in de hoofdrol Anna Caterina Antonacci als de moeder, Sarah Shafer als de dochter, Teken Dolovan als Giovanni, Dimitri Pitta als Michel, Christian Van Horn als von Bock en Stephen Castello als John Buckley. Een prachtige productie trouwens, waar tijdens de scéne-overgangen en de intermezzi begeleid worden met authentieke Amerikaanse nieuwsbeelden die de massaverkrachtingen en de Amerikaanse invasie belichten en omschrijven, wat ik een mooi pluspunt vind in de omlijsting van dit nieuwe theaterwerk waardoor we een zeer realistische look krijgen op het theatergebeuren. De Europese première ging door op 24 november 2017 in het " Teatro Lirico, Cagliani ". Dit was in coproductie met San Francisco. De hoofdrollen waren hier terug Anna Catherina Antonacco als de moeder, Lavinia Bini als Rosetta, Aquiles Machado als Michel, Sebastin Catana als Giovanni, Roberto Scanduzzi als von Bock en Nicola Eban als John Buckley.

"Ciociara" - "Twee vrouwen"  neo-verisme in de moderne tijd.

 Dit nieuwe werk is gecomponeerd in een wat " Neo-Verisme " door het publiek goed onthaald dankzij de mooie melodische lijnen en een realistische enscenering, die het succes van dit werk sterk onderlijnen. Minder goed onthaal bij de opera-critici die het werkstuk van Marco Tutino weinig vernieuwend vinden,  critici vinden het werk nogal stroperig en sentimenteel, zij vinden ook dat " Neo-Verisme niet meer van deze tijd is. Men kan zich de vraag stellen of dat ieder nieuw theaterwerk wel vernieuwend hoeft te zijn, Ik vind het vooral realistisch voor mij niet noodzakelijk, ik ben al lang gelukkig met een spectaculair en realistisch verhaal met een mooie melodische lijn die genietbaar te volgen is. Niet elk werk van een componist slaat aan kijk maar naar de grote populaire componisten zoals Auber, Donizetti, Halevy, Massenet, Monterverdi en nog zoveel anderen, hoeveel van hun opera's er in de vergetelheid zijn geraakt en zelfs door de tand des tijds volledig verdwenen of verloren zijn geraakt. Het is maar het topje van de ijsberg van de theaterwerken die tot ons zijn gekomen of het hebben overleefd, het is inderdaad wel zo dat de populaire werken de publiekstrekkers zijn. Dit werk kan het publiek begeesteren omdat de verhaallijn voor iedereen bereikbaar en verstaanbaar is.

Wie van ons kent nog de verhalen of belevenissen van onze ouders of grootouders die ze hebben beleefd 75 jaar geleden in WO II. Mijn moeder was 15 in 1940, ze is met haar ouders gevlucht per fiets naar Frankrijk, toen ze in Nancy was capituleerde ook Frankrijk na België. Onderweg waren ze zelfs beschoten door de Duitse luchtmacht, omdat de vluchtelingen tussen de terugtrekkende Engelse troepen naar Calais  liepen. Bij het naar dekking zoeken tijdens die beschietingen werd er zelfs een meisje van tien naast mijn moeder getroffen door een kogel en overleed ter plaatse. Mijn moeder en mijn grootouders zijn dan opgeëist om in Duitsland te gaan werken in de textielfabrieken in Münchengladbach. In 1944 mochten ze huiswaarts keren omdat mijn grootvader ziek was, ze zijn dan op 2de paasdag te Merelbeke in mijn moeders ouderlijkhuis gebombardeerd door de Canadezen 348 dodelijke slachtoffers. Op 20 seconden tijd hadden ze niets meer na twee voltreffers op hun huis, gelukkig hebben zij het overleefd en konden ze het nog voort vertellen.

Mijn vader was 17 toen in 1940 en was telegrambesteller van het Belgische leger voor de troepentransport. Na de capitulatie van België na 18 dagen is hij ook per fiets gevlucht naar Franrijk maar is hij niet meer over de grens geraakt dan maar terug naar huis, waar hij dan na enige tijd is opgepakt en veroordeeld tot politieke gevangene 6 maand  om naar de Engelse radio te luisteren. Zijn vriend en klasgenoot verliep het slechter voor sabotage heeft die het 48 maand kunnen uitzweten in het concentratiekamp van Breendonk en in Polen. Mijn vader heeft toen nog na de bevrijding in 1946 gediend in het Belgische leger als krijgsgevangenbegeleider in de koolmijnen van Zwartberg, ik denk dat de meesten onder ons wel dergelijke verhalen kunnen vertellen over ouders of vrienden die ook dit oorlog gebeuren hebben beleefd, van de slachtoffers weten we heel weinig.

Dus vanuit dit oogpunt vind ik het dan ook een prachtig theaterwerk en van de cast die deze nieuwe opera gecreëerd heeft heb ik ook lovende reactie gelezen met veel lof voor de prestatie van de hoofdrol door Anna Caterina Antonacci die een grote acteerprestatie heeft neergezet in San Francisco. Ik ben er zeker van dat dit werk ondanks de kritiek omdat het niet echt vernieuwend is op muzikaal vlak toch zijn weg op de wereldpodia zal vinden omdat het onderwerp het grote publiek zal aanspreken en misschien begeesteren.