Sarah Bernhardt als jonge troubadour Zanetto in " La Passant " (1869) toneelstuk van François Coppée. foto: privécollectie.

Opera in drie bedrijven van Umberto Giordano.

Libretto van Arturo Colautti naar het toneelstuk " Fedora " van Vitorien Sardou.

Inleiding.

Ontegensprekelijk wordt Umberto Giordano automatisch gelinkt aan zijn Andrea Chènier, maar toch worden ook " Fedora " en " Siberië " tot  bij zijn meest opmerkelijke werken van Giordano gerekend. Voor het eerst op het podium in " Het Theatro Lirico " in Milaan met twee van de beste vertolkers van hun generatie, Gemma Bellicioni als Fedora en Enzio Caruso als Louis Ipanov, de jonge Caruso stond toen nog aan het begin van zijn wereldloopbaan. In 1889 zag Giordano het toneelstuk Fedora van Sardou met in de hoofdrol Sarah Bernhardt. Op 14 mei 1883 had men dit beroemde toneelstuk ook gespeeld in de Grote Schouwburg te Gent ook met Sarah Bernardt in de hoofdrol. 

Giordano vroeg aan Sardou onmiddellijk de toestemming om er een opera van te maken. Sardou weigerde  aanvankelijk, want Giordano was toen nog een vrij onbekende componist. Na de première in 1894 " Regina Diaz " vroeg Giordano's uitgever, Edoardo Sanzogno aan Sardou opnieuw om zijn toneelstuk te mogen bewerken, maar Sardou eiste een woekervergoeding voor de rechten van het stuk en het project werd in de diepvries gestoken. Maar na het succes van zijn " Andrea Chènier " in 1896 werd er toch een akkoord bereikt en kon Giordano aan zijn " Fedora " beginnen.

Het werk oogstte in het begin groot succes, maar midden de jaren twintig van vorige eeuw veranderde de smaak van het operapubliek totaal en belandde dit werk een beetje in de vergetelheid om in de jaren negentig terug aan belangstelling te winnen en herontdekt te worden.

Rolverdeling.                     Stem.                          Eerste Cast.

Prinses Fedora ------------------------------- sopraan --------------------------------- Gemma Bellicioni

Graaf Ipanov --------------------------------- tenor ----------------------------------------- Enrico Caruso

De Siriex, diplomaat ----------------------- bariton -------------------------------------- Delfino Menotti

Gravin Olga Soekorov ---------------------- sopraan ------------------------------------- ??????------------

Desiré, een bediende ---------------------- tenor ---------------------------------------- ?????? -----------

Dimitri, een bediende --------------------- contralo ------------------------------------ ?????? -----------

Grech, politie inspecteur ------------------- bas ------------------------------------------ ?????? ------------

Lorek, een chirurg -------------------------- bariton ------------------------------------- ?????? ------------

Cirollo, een koetsier ----------------------- bariton -------------------------------------- ?????? ----------- 

Baron Rouvel -------------------------------- tenor ---------------------------------------- ?????? -----------

Jonge boer ---------------------------------- contralto ------------------------------------ ?????? ----------

Boleslao Lazinski, een pianist ------------------------------------------------------------- ?????? ----------

Plaats en tijd: 1881 in St.-Petersburg, Parijs en Berner Oberland.

Akt.1

St.-Petersburg. 

De Prinses Fedora, die de volgende dag met de graaf Vladimir Andrejevich gaat trouwen, zingt over haar liefde voor hem, ze is zich niet bewust van Vladimirs losbandig leven, hij heeft haar nog voor zijn huwelijksdag bedrogen met een andere vrouw. Er luiden Sledeklokjes en de graaf Vladimir wordt dodelijk gewond binnen gebracht, dokters en priesters worden er bij gehaald, maar alle hulp komt te laat. De politie ondervraagt de bedienden, maar de graaf Louis Ipanov wordt als vermoedelijke dader aanzien. De Siriex een diplomaat en Grech de politie inspecteur plannen een onderzoek. Fedora zweert op de juwelen van het Byzantijnse kruis dat ze als halsketting draagt, dat de Graaf Andrejevichs dood zal gewroken worden.

 Akt. 2

Parijs. 

Fedora is Louis Ipanov gevolgd om de dood van haar verloofde te wreken. Er is een receptie in Fedora's huis. Boleslao Lazinski, een virtuoze pianist, speelt in het salon voor de feestvierders. Ipanov arriveert en verklaart zijn liefde voor Fedora. Ze vertelt hem dat ze de volgende dag terugkeert naar Rusland. Louis Ipanov is wanhopig omdat hij haar niet kan volgen. Hij bekent aan Fedora de moord op graaf Vladimir. Fedora vraagt hem terug te keren na de receptie om haar het volledige verhaal te vertellen. Als ze alleen is, schrijft Fedora een brief aan het hoofd van de Keizerlijke politie in Rusland waarin ze Ipanov beschuldigt van de moord op graaf Vladimir. Louis keert terug en bekent de moord, omdat hij ontdekt had dat hij en zijn vrouw geliefden waren. De avond van de moord had Ipanov ze samen betrapt. Vladimir schoot op Ipanov en verwonde hem, Ipanov schoot terug met als gevolg de dood van Vladimir. Fedora realiseert zich nu dat ze ook verliefd geworden is op Ipanov , en hij niet voor politieke doeleinden heeft gedood maar om zijn eer te verdedigen. Ze omarmen elkaar en zij overtuigt hem om de nacht met haar door te brengen.

Akt. 3

Berner Oberland in Zwitserland. 

Louis en Fedora zijn nu geliefden geworden en wonen in haar Villa in Zwitserland. Bij hen is haar vriendin , Olga Soekonev.  De Siriex komt Olga uitnodigen voor een wandeling. Hij vertelt Fedora dat als gevolg van de brief die ze had geschreven, aan de politiechef, Louis's broer Valiniano, is opgepakt omdat hij deel uitmaakte van het complot om graaf Andrejevich te vermoorden. Hij wordt gevangengezet in een fort aan de Neva rivier. Op een nacht overstroomde de rivier en verdronk ge jonge man. Toen Louis' moeder het nieuws hoorde stortte ze zich ook in de rivier en stierf de verdrinkingsdood. Fedora is dus de oorzaak van twee sterfgevallen. Louis ontvangt nu een brief van een vriend uit Rusland die hem het familiedrama vertelt, en dat  de oorzaak een vrouw is die in Parijs een brief had geschreven om hem aan de kaak te stellen, bij de Keizerlijke politie. Fedora bekent nu aan Louis dat zij die brief geschreven heeft en smeekt hem om vergiffenis. Hij weigert dat en vervloekt haar. Nu slikt Fedora het vergif dat ze had verborgen in het Byzantijnse kruis die ze als hanger draagt. Louis smeekt de dokter om haar te redden maar het is ook te laat en Fedora sterft in Louis' armen.

Historische uitvoeringen. 

De wereldpremière had dus plaats aan het " Teatro Lirico in Milaan " op 17 november 1898 onder de leiding van de componist met twee wereldstemmen in de eerste cast aan het begin van hun loopbaan, Gemma Bellicioni en Enrico Caruso. De opvoering was een groot succes en vlug werd de opera op het repertoire gezet van de Weense staatsopera onder Mahler . Dit werk maakte ook vlug furore te Parijs waar het werk  Massenet en Saint-Saëns onder de indruk bracht en zo ook geliefd werd , het succes bleef niet uit. Ook werd het een succes in New York aan de Metropolitan met Caruso als Ipanov en Lina Cavalieri als Fedora en onder de leiding van Arturo Vigna. Dit werk bleef repertoire houden tot de speelseizoenen 1906/07 en 1908/08 zelfs nog tot 1923 en 1926, dan kwam er een stille periode tot in de jaren 90 van vorige eeuw voor er weer een heropleving zou komen. In de 21 ste eeuw is er volledige herontdekking en begint het aan een tweede leven.

Bij ons te Gent beleven we ook al vroeg een voorstelling op 29 november 1907 in het Frans vertaald met Delmay als Fedora, Gustave Génicot als Ipanov, Emiel Dumortier als Olga, Marcel Castrix als Siriex en Tarquini d'Or als Grech. In 1908/09 een eerste vertoning in het Italiaans met Amalia De Roma als Fedora, Evino Ventura als Ipanov, Schalfaro als Olga, Pompa als Siriex onder de leiding van Wehils. Ik vind ook nog een herneming in 1931 met Madewsky  als Fedora. Nog eens hernomen onder directie van Bovy, met  Vina Bovy als Fedora, Marian Balhant als Olga, Jan Verbeeck als Ipanov en Peter Gottlieb als Siriex, Jules De Mulder als Grech en Fabio Giongo als Cyrille onder leiding van Luigi Martelli. Dit werk was wel geliefd in Gent en stond dus regelmatig op het repertoire in totaal 18 uitvoeringen in het Frans en 4 in Het Italiaans. 

Het toneelstuk van Sardou werd toen ook reeds in de grote schouwburg gebracht met Sarah Bernhardt als Fedora op 14 mei 1883. 

Discografie en Cinégrafie.

1) 1931 aan de Scala van Milaan onder de leiding van Lorenzo Molajoli, met Gilda Dalla Rizza, Antonio Mellandri, Mirella Luba, Emilio Ghirardini, reed op CD Galla GL cat: 100758

2) 1969 Opera Monte Carlo onder de leiding van Lamberto Gardelli met Magda Olivero, Mario Del Monaco, Lucia Cappelino en Tito Gobbi ook op Audio CD: Decca records cat: 433 033-2  

3) 1993 aan de Scala van Milaan onder de leiding van Giandrea Gavazenni, met Mirella Freni, Placido Domingo, Adelinia Scarabelli en Alessandro Corbelli reeds op DVD TDK-DVD cat: 8241211001971.

4) 2018 aan het Téatro Carlo Felice onder de leiding Valeiro Galli , met Daniela Dessi, Fabio Armiliato, Daria Kovakenko en Alfonzo Antoniozzi. op BD: Dynamic cat: 7772

https://basiaconfuoco.com/2020/07/09/umberto-giordano-en-zijn-fedora/  

Dit is een link naar de website van Bassio Jaworski (Con Fuoco) die ook een artikel schrijft over dit werk van Umberto Giaordano en vooral de dischografie behandeld.